ԵԽԽՎ-ի որոշմանը ապասելիս. ու՞մ էր ձեռնտու մարտի 1-ը

Այս օրերին ամենաշատ քննարկվող թեմաները «7-ի գործն» ու ԵԽԽՎ-ի կողմից Հայաստանին ձայնի իրավունքից զրկելու հավանականությունն են:
Անկեղծ ասած, իմ անձնական շփումները ցույց են տալիս, որ «7-ի գործը» հանրության լայն շերտերին բացարձակապես չի հետաքրքրում: Ճիշտ է, ցավալի է, որ կան մարդիկ, ովքեր իրենց քաղաքական հայացքների համար են բանտրակվել և ես դա դատապարտում եմ: Բայց կան մարդիկ ովքեր, իրոք, արժանի են դատապարտման: Այլ բան է, որ նրանց դատապարտողներն էլ են արժանի դատապարտման: Ի՞նչ տարբերություն կա բազում հանցագործություններ կոծկած, «պարուսույց» գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանի և ոչ պակաս հանցագործ Գագիկ Ջհանգիրյանի միջև: Ի՞նչ տարբերություն Լֆիկ Սամոյի ու Լեդի Հակոբի միջև /նրանք, կարծեմ, քավոր-սանիկ են նույնիսկ/: Ի՞նչ տարբերություն Գալուստ Սահակյանի ու Սասուն Միքայելյանի միջև: Ի՞նչ տարբերություն ցանկացած հաբռգած գեներալի ու իշխանական կերակրատաշտից տարիներով սնված Մյասնիկ Մալխասյանի միջև: Ի՞նչ տարբերություն «Ֆլեշի» Բարսեղ Բեգլարյանի ու Գռզոյի միջև: Այնպես որ , եթե հաղթեին լևոնենք, ապա հիմա «7-ի գործով» կանցնեին Սերժը, Ռոբը, Լֆիկը, Ֆլեշ Բարսեղը, Գալուստ Սահակյանը և այլոք: Հիմա «հաղթել» են սերժենք ու դատում են մյուսներին: Ավազակապետական երկու թևեր միմյանց դեմ էին դուրս եկել: Արդյունքում՝ 10 զոհ. Լևոնը տուն էր գնացել, Ռոբը` ասուլիս էր տալիս, իսկ Սերժը` Մարտի 1-ից հետո մի քանի օր չէր երևում հեռուստաէկրաններին /դա լրիվ Սերժի ոճի մեջ է, քանի որ հոկտեմբերի 27-ին էլ ինքը «չկար»/: Ինձ ավելի շատ մտահոգում է ԵԽԽՎ-ի բանաձևը: Որպես ՀՀ քաղաքացի ես չէի ուզենա, որ Հայաստանը զրկվեր ձայնի իրավունքից: Սերժի, Ռոբի ու Լևոնի «կերածների» համար` մեր ժողովուրդը չպիտի պատժվի: Ու քանր որ ամբողջ այս թամաշան «մարտի 1-ի» շուրջ է` եկեք տեսնենք, թե ու՞մ էր դա ձեռնտու:

Շահագրգիռ անձ թիվ 1 ` Ռոբերտ Քոչարյան: Հանգամանքների բերումով Ռոբի անվտանգության երաշխավորը դարձավ Սերժ Սարգսյանը: Այսինքն` Սերժի նախագահ դառնալը Ռոբի համար խիստ անհրաժեժշտ էր: Իսկ քանի որ Տեր-Պետրոսյանի գլխավորած շարժումը փետրվարի 19-ից հետո օր-օրի ուժեղանում էր, ապա Ռոբերտին այլ բան չէր մնում, քան ուժով իշխանությունը Սերժին հանձնելը: Եթե Մարտի 1-ը չլիներ, ապա Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կարող էր ժողովրդական զանգվածներին ուղղորդել դեպի Սահմանադրական Դատարան, իսկ Գագիկ Հարությունյանը, որպես «ցռան» պաշտոնյա, կարող էր չեղյալ հայտարարել ընտրությունների արդյունքները և նշանակել 2-րդ փուլ: Այդ դեպքում Սերժը շանս չէր ունենա: Ռոբերտը սա հաշվել էր ու նաև գիտեր, որ Հարությունյան Գագոն կարող է սեպարատ խաղ սկսել Լևոնի հետ ու ընդունել մի ոչ իշխանահաճո որոշում, ինչպես որ 2003-ի նախագահական ընտրությունների ժամանակ: Ամփոփենք. Ռոբերտը այլընտրանք չուներ: Եթե Լևոնը դառնար նախագահ, ապա իրեն կբռնեին և կունեզրկեին: Հետևաբար, Մարտի 1-ը Ռոբերտի փրկությունն էր:

Շահագրգիռ անձ թիվ 2 ` Լևոն Տեր-Պետրոսյան: Լևոնի հույսը իշխանական բուրգը փլուզելն էր: Նա հույս չուներ, որ իրավական ճանապարհով մի բան կստացվի: Դրա համար կազմակերպվում էին շուրջօրյա հանրահավաքներ: Ժողովուրդը Լևոնին պետք էր որպես գործիք: Օպերայի հրապարակը մարդաշատ պահելով` Լևոնը ցանկանում էր իր կողմը քաշել ուժայիններին, կրիմինալին, օլիգարխներին: Նա հասկացնում էր, որ անցեք այս կողմ և ձեզ ոչինչ չի լինի: Այդ ծրագրի շրջանականերում էր «Ման-վել, Ման-վել» գոռալն ու անտաղանդ պարը` ցուցարարների առջև: Լևոնի ծրագրերը սակայն խառնեցին իշխանությունները: Մարտի 1-ի առավոտյան ոստիկանների հարձակումը ցուցարարների վրա` չէր մտնում Լևոնի պլանների մեջ: Բայց քանի որ «պրոցես պաշոլ», երեկոյան արդեն գնաց վճռական ճակատամարտը: Ոստիկանների ու բուն ցուցարարների միջև բախումներ չկային: Ես ինքս քաղաքապետարանի մատույցներում էի: Կռիվը Պրոսպեկտի ու Լեոյի վրա էր: Այնտեղ էին և’ Մանվել Գրիգորյանի, և’ Ճոյտի, և’ Լեդի Հակոբի, և’ Սասուն Միքայելյանի, և’ Սմբատ Այվազյանի և այլոց կողմնակիցները: Լևոնը տանը նստած սպասում էր. եթե իր ընկերները հաղթեին, ապա ինքը կասեր, որ ժողովրդի միջոցով եկան իշխանության և դրա համար էր ժողովուրդը պահվում Մյասնիկյանի արձանի մոտ: Իսկ եթե լևոնենք չհաջողեին, ապա այդ դեպքում զոհերն ու վիրավորները կշահարկվեին, ինչը որ այժմ կոնգրեսականները հաճույքով անում են: Ու դա էր պատճառը, որ երբ զորքը հաղթեց` Լևոնն անմիջապես Նիկոլի միջոցով դիմեց ժողովրդին, որպեսզի ցրվեին տներով: Լևոնը գիտեր, որ «ճակատամարտը» տանուլ է տվել և իրեն ժորղովրդի դեկորացիան այլևս պետք չէր: Ամփոփենք. Մարտի 1-ը չէր պլանավորվել լևոնենց կողմից, բայց դեպքերի բերումով այն ձեռնտու դարձավ Տեր-Պետրոսյանի թիմին և այդ ճանապարհով շանս առաջացավ իշխանափոխության կամ էլ շահարկման միջոցով քաղաքական դաշտում մնալու:

Շահագրգիռ անձ թիվ 3` Սերժ Սարգսյան: Իմ դիտարկմամբ` Մարտի 1-ի ամենաշահագրգիռ անձը հենց Սերժն է, քանի որ որոշվում էր նախագահի հարցը: Չլիներ Մարտի 1-ը` Սերժը երբեք նախագահի աթոռին չէր նստի: Եվ ծիծաղելի է, երբ Սերժի կողմնակիցները նշում են, թե մարտի 1-ը Սերժին ձեռնտու չէր և այս ամնեի հետ ինքը կապ չունի: Եթե կապ չունի, ապա թող ազատ արձակի քաղբանտարկյալներին: Ի դեպ, ծիծաղելի էր նաև հետմարտիմեկյան ժամանակահատվածում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ռեվերանսները առ Սերժ, թե իբր տարանջատվիր մարտի 1-ից և «կեր» Ռոբին ու մենք քեզ կողջունենք:

Ամփոփենք. Մարտի 1-ի հիմնական 3 պատասխանատուները Հայաստանում նախագահ աշխատած 3 նախագահներն են, իսկ ամենապատասխանատուն Սերժ Սարգսյանը: Ժողովուրդը սրանց ձեռքը կրակն է ընկել:

Մովսես Կարապետյան